محمدجواد استادی: از جمله رسالت های رسانه، ایجاد فضای مدنی است.
در دومین نشست تخصصی پیرامون رویداد رج، محمدجواد استادی به عنوان پژوهشگر اجتماعی حضور یافت. استادی عنوان کرد: اگر ما بتوانیم بحران های مدنیت را برطرف کنیم جوامع به سمت پیشرفت حرکت می کنند. نسبت میان دولت و مردم را می توانیم زمینه ی گفت و گوهای موسوم به مدنیت قرار دهیم. نقش رسانه ها در برقراری مدنیت نقش مهم و ویژه ای است. ما باید بدانیم که رسانه چگونه در برقراری توازن و نسبت میان مردم و دولت کمک کننده خواهد بود. در این موضوع دو نگاه می توانیم داشته باشیم. یک نگاه غربی و نگاه دیگر در مورد بحث های درون دینی خودمان است. یکی از کارکردهای مهم رسانه ایجاد فضای مدنی است. در غایت اندیشه ی غربی هنگامیکه توسعه مبنا قرار می گیرد مدنیت نیز در همان مسیر حرکت می کند اما در جمهوری اسلامی که پیشرفت جایگزین مفهوم توسعه می شود مدنیت متفاوت است. رسانه ای که می خواهد به این مدنیت کمک کند نمی تواند آن رسانه ی غربی باشد.
درکی که ما از رسانه داریم سخت افزاری است در حالیکه سطحی ترین لایه ی رسانه سخت افزار است. آنچه مهم تر از تکنیک است آن نرم افزار و مغز افزاری است که کار ما را انجام می دهد. ما در ایران هر چیزی که از رسانه داریم تقلید از غرب است که غایت خاص خودش را دنبال می کند. ما باید یک سری تعاریف عملیاتی داشته باشیم. برای مثال ما اگر تعریف عملیاتی از رسانه نداشته باشیم ذهنیت های ما به یکدیگر نزدیک نمی شود. در ادامه باید تعریف کنیم که رسانه محلی چیست؟ تا نسبتی که میان تعاریف و راهکارهایی که غربی ها دارند با آنچه که ما باید در پیش گیریم مشخص نشود دچار سردرگمی خواهیم شد. یعنی اگر این نسبت روشن نشود ما از ابزار غربی استفاده می کنیم برای مسیری که نسبتی با غایت غرب ندارد. مسئله تعاون، همکاری و اشتراکات اجتماعی قبل از آنکه در اندیشه های غربی مطرح شود در اندیشه های اسلامی وجود داشته است. یکی از قدیمی ترین مراکز مدنی در جهان اسلام مساجد بوده اند. محله در فرهنگ اسلامی وجود داشته و چیزی نیست که بگوییم از غرب آمده است. محله باعث تکوین سرمایه ی اجتماعی می شود. ما بدون داشتن سرمایه اجتماعی نمی توانیم به آن پیشرفتی که مد نظر است دست پیدا کنیم. هر جامعه ای از مجموعه هایی کوچکتر شکل گرفته است. آن اجزائی که می تواند شهر را ایجاد کند محله است.
تقویت هویت محلی و تبدیل تهدید تکثر به فرصت
محمد جواد استادی با بیان نقاط مثبتی که می تواند ارزش دهی به مقوله ی هویت در رابطه با مسائل شهر و محلات داشته باشد گفت: موقعیت شهرهایی که به شدت مهاجر پذیر هستند و بر اساس مهاجرت شکل گرفته اند، مانند مشهد، شاید در وهله اول خطرناک به نظر برسد. چرا که در ظاهر می بینیم افراد از نژادها، ادیان و قومیت های مختلف در کنار یکدیگر جمع شده اند و این تداخل و تکثر موزائیکی می تواند آسیب زا باشد. اما باید دانست که اتفاقا تکثر مفید خواهد بود. اگر هویت محلی تقویت شود این تکثر آسیب زا نخواهد بود. اگر بتوانیم در مشهد فرهنگ محلی را تقویت کنیم در واقع داریم برای هویت های مختلف ارزش قائل می شویم و آن ها را حذف نمی کنیم. اگر در محله گلشهر مشهد بیاییم و به فرهنگ افغانستانی بها دهیم و بگذاریم بخش های مثبت آن خود را بروز دهد این موضوع به نقطه ی قوت برای شهر مشهد تبدیل می شود. رسانه باید این هویت محلی را تقویت کند و بی شک در احیا و حفظ این هویت نقشی ویژه دارد. امروزه وقتی با رسانه سروکار داریم باید آدم هایی در محلات را به عنوان انسان رسانه آموزش دهیم که بتوانند دغدغه ها و دیدگاه های خود را به باقی برسانند.
وی افزود: منظور از آموزش آن آموزشی نیست که در دانشگاه داده می شود و آن موضوع جدایی است بلکه مقصود از آموزش در اینجا نوعی سواد عمومی است. یعنی همه ی افراد باید به تولیدات رسانه ای مجهز شوند تا بتوانند فرهنگ خود را منتقل کنند. در رویداد «رَج» هم چنین چیزی بایست رقم بخورد. اینکه چه نوع رسانه هایی برای تقویت هویت محلی استفاده می شود خیلی مهم است و در آموزش به افراد این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد. زمانی که مدنیت قدرت بگیرد و هویت محلی ارزش پیدا کند آن موقع رسانه های محلی می توانند تاثیرگذار باشند. مورد دیگری که باعث می شود رسانه های محلی بتوانند تاثیر مورد نظر را بگذارند شکل گیری سیاستگذاری های شهری به معنای واقعی آن است. در دوره های مختلف اساسا معاونت های فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد چه نقشی در ارتقای فرهنگ محلی داشته اند؟! مگر غیر از این است که باید سیاستگذاری انجام دهند؟ مهم ترین کار شهرداری ها این است که سیاستگذاری کنند و اجزای مختلفی که قابلیت ایفای قدرت در شهر را دارند هدایت کنند.
استادی در ادامه با بررسی دو مقوله ی حاکمیت و دولت و نقش رسانه ی محلی در حفظ سرمایه ی اجتماعی گفت: باید میان دولت و حاکمیت تفاوت قائل شویم. وقتی جامعه ای شکل می گیرد منافع مردم را حکومت دنبال می کند. حکومت موظف است آن ارزش مشترک میان اعضای جامعه یا گفتمان غالب جامعه را به طور مدام بازتولید کند. یکی از آسیب هایی که وجود دارد این است که دولت ها خیلی مواقع هم سو و در مدار حکومت حرکت نمی کنند. یکی از دلایل شکل گیری نهادهای انقلابی در واقع همان انجام وظایفی است که بر عهده ی حکومت است و دولت ها به دلایل مختلف ممکن است همسوی با آن عمل نکنند.
استادی در پایان گفت: وقتی حکومت منافع مردم را دنبال می کند باید از سرمایه های اجتماعی استفاده کند. مردم خیلی از مواقع منفعت خود را نمی شناسند و حاکمیت مثل پدر یک خانواده باید در این رابطه دلسوزی داشته باشد. در این فرایند افراد باید احساس آزادی داشته باشند و این احساس را از این طریق به دست می آورند که به نوعی در کنش های رسانه ای دخیل شوند. یعنی بایست افراد را در محلات وارد سطوحی کنیم و به کنشگری سوق دهیم. کنشگری در اینجا مقصود کنشگری هایی است که افراد را درگیر کلان مفهوم هایی که در صلاحیت عموم مردم نیست نکند اما احساس آزادی را نیز برای آن ها به وجود آورد.
